Overlevingsstrategie of copingmechanisme… hoe je het noemt het maakt niet uit. Ze hebben allebei overeenkomsten. En dat Marcel en ik na het overleven van de tsunami, toen een overlevingsstrategie hebben ontwikkeld, is een feit. Want na behoorlijk apathisch, vol ongeloof en ‘in shock’ thuis te zijn gekomen na de tsunami van 2004, hebben Marcel en ik namelijk bijna elke dag ‘geblowd’ op ons balkonnetje in Amsterdam-West.
Alsof er niets was gebeurd….
Het roken van wiet en hasj heeft ons behoorlijk kunnen ‘dempen’. Lekker niets voelen en jezelf verdoven. De afschuwelijke beelden in je hoofd wat verzachten en wegdrukken. We wilden of konden er toen emotioneel niet echt mee omgaan. Vooral ook doordat het leven hier in Nederland ‘gewoon’ weer door ging. Alsof er niets was gebeurd. Terwijl er vele families van verdriet en verlies uit elkaar zijn gescheurd. We wilden helpen, iets doen, maar dat konden we niet. We voelden ons machteloos. Want hoezo leven wij dan nog wel? Door een wonder zijn wij door het oog van de naald gekropen. En werd kennelijk thuis in Nederland, de drang om ‘weg te drukken’ te groot. We waren toen rond de 30 jaar oud.
Van bijna-dood tot spirituele ervaring
Het is echt een wonder te noemen dat we er nog zijn. Er zijn achteraf magische en spirituele dingen gebeurd. Van het ongevraagd ontvangen van ‘protection oil’ van een boeddhistische monnik tot een diepere stem die tegen mij zei “als het water komt voorover vallen, voorover vallen”. Ik weet nu dat als ik achterover was gevallen toen de muur in elkaar stortte, ik zeer waarschijnlijk mijn nek had gebroken. Zo hebben we veel ‘toevalligheden’ en onverklaarbare dingen meegemaakt vlak voordat de zeebeving kwam. Maar dit is iets voor in een ander blog 😉
Onze taak hier op aarde zat er nog niet op. Sowieso moesten de kinderen er nog komen. En sterker nog ik denk dat ook deze ervaring mij heeft klaargestoomd om te kunnen manoeuvreren in deze snel veranderende wereld. Mezelf klaar te stomen voor deze bijzondere tijd. Maar vooral om ook anderen te helpen helen van emotioneel (kind)trauma. Naar een lichter leven…
Het heeft jaren geduurd om deze traumatische bijna-doodervaring een plekje te kunnen geven. Ook het kwijt raken van lichamelijke reacties (zoals niet tegen harde geluiden kunnen) heeft lang geduurd. Wel heb ik alles maar dan ook alles wat op mijn pad kwam met open armen aangepakt. Ik wilde pertinent geen PTSS ontwikkelen. Interviews in het Parool, de Viva en zelfs een item bij de KRO Wonderen Bestaan (jammer genoeg is dit niet meer online terug te vinden…). Via slachtofferhulp kwamen we bij de bijeenkomst met Koningin Beatrix terecht: de Herdenking voor Slachtoffers van de Zeebeving Azië. Via via kreeg ik voor het eerst over EMDR-therapie te horen (waar ik niet zo’n fan van was, omdat je echt in de ‘herinnering van de pijn’ moet gaan zitten). Gelukkig heeft de sessie wel het afschuwelijke beeld van de dode vrouw vlak naast mij wat verzacht.
Aangeleerde overlevingsstrategieën
Terug naar de overlevingsstrategieën. Dit zijn aangeleerde gedragspatronen en gewoonten die je dus jezelf hebt aangeleerd om bepaalde situaties te kunnen ‘overleven’ of jezelf hier tegen te beschermen. Vaak ook om niet te hoeven voelen. Dit kan dus ontstaan in je volwassen leven, maar ook vooral toen je klein was.
Als kind willen we allemaal geliefd, gehoord en gezien worden. En als er onvoldoende wordt voldaan aan deze basisbehoeften, mis je de stabiliteit en basisveiligheid om tot een gezonde volwassenen op te groeien. Als je als kind je gevoelens en emoties niet altijd veilig hebt kunnen delen of uiten, dan wordt er (onbewust) een manier gevonden om met bepaalde levenssituaties om te gaan. Een overlevingsmechanisme of overlevingsstrategie wordt dan (on)bewust aangeleerd, en helpt bij bepaalde pijnlijke of onplezierige situaties. Dit was vroeger handig, maar nu in je volwassen leven, belemmert je het alleen maar.
Slimme overlevingsstrategieën die je als kind bedacht hebt
Naast het meemaken van een gebeurtenis met een heftige impact in je volwassen leven, (waardoor trouwens ook verslavingsproblematiek kan ontstaan, gelukkig duurde het blowen maar iets van 1 jaar….), zijn hier nog enkele voorbeelden van overlevingsstrategieën.
- Onzichtbaar zijn. Als we (langdurig) emotioneel trauma ervaren in de kindertijd, leren we dat aandacht krijgen onveilig kan zijn. We leren dat we minder pijn ervaren als we onszelf niet laten zien. Dit kan zo voelen in een onveilige thuissituatie, maar ook als je als kind regelmatig gepest bent bijvoorbeeld. Of als je vaak hoorde “doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg” of “val maar niet te veel op”. Zo ontstaat een fundament voor een gebrek aan zelfvertrouwen en stop je met jezelf op nummer-1 zetten. Cijfer je jezelf weg.
- Je niet uitspreken (conflict vermijdend gedrag) als je telkens gestraft, uitgelachen of uitgescholden bent, dan leer je te vermijden om direct en eerlijk te zijn. Hierdoor hou je jezelf onnodig klein.
- Jezelf in projecten storten: perfectionisme, uitstelgedrag of bewijsdrang. Omdat je bang bent om fouten te maken en afgewezen te worden. Maar hier schuilt ook weer de angst om niet te voelen achter.
- Afhankelijk zijn van anderen en snel in de slachtofferrol schieten, omdat anderen voor je moeten zorgen en je altijd een ander nodig hebt om je goed te doen voelen. Dit zie je veel terug binnen relaties. Je trekt telkens dezelfde (verkeerde)partner aan.
Hoe ga je om met deze belemmerende overlevingsstrategieën?
Het is bij iedereen weer anders hoe je hier vervolgens mee omgaat. Als je als kind te weinig aandacht, respect, begrip, veiligheid of liefde hebt gekregen, kunnen ook de volgende reacties ontstaan: Vecht-, vlucht- en/of Pleasegedrag.
- Vluchtgedrag: voor situaties weglopen, je terugtrekken, verlegen zijn, weinig zelfvertrouwen (vermijdingsdrang)
- Vechtgedrag: woede en boosheid om toch maar (negatieve)aandacht te krijgen, er tegen in gaan, rebels gedrag
- Pleasegedrag: je zo goed mogelijk aanpassen en conformeren aan de wensen en eisen van anderen (vaak ouders of andere volwassenen).
Welke strategie draag jij met je mee?
Ik herken mezelf wel een beetje in vechtgedrag. Tot 5 jaar geleden was dat nog best sterk. Maar ook dus in vluchtgedrag als ik terugdenk aan dat blowen en dempen…. En terugkijkend naar al het water waar we door ingesloten werden. Verstijfde onze chauffeur (“freeze” gedrag). En ik kwam in de “vecht” modus. Schreeuwend commandeerde ik hem om terug te komen in de auto en achteruit te rijden…voordat de brug in elkaar zou storten. Terug naar het begin van de brug…. totdat we niet verder konden en uit moesten stappen. Wachtend op een muur. Wachtend op ons lot en het water wat heel snel zou komen…
Misschien herken jij ook een overlevingsstrategie bij jezelf? Heb jij wellicht ook één of meerdere overlevingsstrategieën ontwikkeld? Als kind was dit inderdaad super slim en handig en had je toen ook nodig, maar nu in het dagelijks leven kan het je behoorlijk tegenwerken. En zou je dit eigenlijk los moeten laten. Het loslaten is niet makkelijk omdat deze gewoonten op onbewust niveau wordt aangestuurd. En je in het dagelijks leven vaak ‘getriggerd’ wordt. En komt zo’n reactie al automatisch… Tegelijkertijd voelen deze (overlevings)mechanismen ook veilig en vertrouwd.
Het is tijd om volwassen keuzes te maken en te besluiten om anders te reageren op bepaalde gebeurtenissen en situaties. Het is tijd om uit je comfortzone te stappen. Als je bepaald gedrag vertoond dat je liever niet wilt hebben, word je dan bewust van je gevoelens, handelingen, denkpatronen en emoties. Welke overlevingsstrategie draag jij met je mee als volwassenen?
